การรู้โรคภัยไข้เจ็บของตัวเอง เกิดจากเมื่อจิตนิ่งมากๆ การเจริญสติ พิจารณาธรรมะ คือการรู้ตัวทั่วพร้อม การพิจารณากายในกาย กายคตานุสติ คือการพิจารณาว่าร่างกายเคลื่อนไหวอย่างไร ไม่ว่าจะเป็นการกิน การนอน การเดิน การยืน การนั่ง
เมื่อเกิดการนิ่งและสงบ การรอบรู้ฉับไวมากขึ้น ทำให้เรารู้โรคภัยไข้เจ็บของตัวเองได้ ครูบาอาจารย์บางท่าน รับรู้ถึงขนาดว่าตัวเองเป็นมะเร็ง ไปตรวจที่โรงพยาบาลพบว่าตัวเองเป็นมะเร็งจริงๆ บางท่านใช้พลังในการทำสมาธิเพื่อกำจัดเนื้อร้ายในตัวเองได้
เมื่อเราอยู่ในความวุ่นวาย เราจะไม่รู้ตัวว่าร่างกายเราเป็นอย่างไร บางครั้งเรามีบาดแผล แต่ถ้าเรากำลังวิ่งหนีอะไรมาเราจะลืมความเจ็บของบาดแผลนั้น เพราะจิตใจเราฟุ้งซ่าน
เมื่อมีความสงบเงียบ ร่างกายเป็นอะไร ตัวเองจะรู้ เช่นเวลาที่เรานั่งสมาธิ ภาวนา เราจะรู้ตั้งแต่ร่างกายเกิดความเมื่อยล้า มีความรู้สึกยิบๆ ที่ปลายเท้า ความจริงอาการแบบนี้เกิดขึ้นตลอดเพียงแต่เราไม่รู้ตัว
เราจะรู้ตัวตลอดเวลาเมื่อจิตเรานิ่งมากขึ้น เราจะนิ่งได้ขนาดไหน ในพระไตรปิฎกบอกไว้ว่า วันที่พระพุทธเจ้าบรรลุธรรม ท่านใช้กำลังสมาธิในระดับสูง ทำสมาธิถึงฌานที่แปดแล้วถอนมา ท่านเข้าไปพิจารณาร่างกายได้ เห็นน้ำเลือด น้ำหนอง กระดูก เหมือนใช้กล้องจุลทรรศน์ส่องเข้าไป ท่านเห็นว่าร่างกายมีการเกิด การดับตลอดเวลา แต่คนธรรมดาทั่วไปคงไม่ต้องฝึกถึงขนาดนี้
หลักการง่ายๆ คือเมื่อจิตเรานิ่ง เรามีแนวโน้มในการรับรู้ร่างกายตัวเองได้มากกว่า รู้ได้ว่าตัวเราเองมีสุขภาพดีหรือไม่ดี โดยไม่ต้องพึ่งเครื่องมือแพทย์ในการตรวจสุขภาพ
ถ้ามีความสงบเงียบ มีการพิจารณาในสติปัฏฐาน 4 มีกายคตาสติ คือการพิจารณากายในกาย
ท่านจะให้พิจารณาการเหยียดคู้ท่อนกระดูกต่างๆ เมื่อเรานั่ง เราจะรู้ว่ากระดูกแต่ละชิ้นมันตั้งอยู่อย่างไร สิ่งเหล่านี้ เรานี้ต้องผ่านการฝึกฝน เพราะไม่ใช่ความรู้ที่เรารู้แล้วเราจะทำได้ เราต้องฝึกฝน
การฝึกฝนที่เราทำได้ง่ายๆ คือการเจริญสติตามหลักสติปัฏฐาน 4 เมื่อเราเดิน พระท่านให้เราเดินช้าๆ เพื่อให้เรากำหนดการรอบรู้ ก้าวในแต่ละก้าว ก้าวหนอ รู้หนอ เมื่อยหนอ ปวดหนอ ร้อนหนอ หนาวหนอ หิวหนอ
สิ่งเหล่านี้เมื่อเราทำใหม่ๆ ยังไม่ค่อยรับรู้อะไรมาก เขาให้เราถอดรองเท้าเดินเพื่อต้องการให้ฝ่าเท้าเราสัมผัส จากการค่อยๆ จรดฝ่าเท้าออกไป รู้สึกตัว จิตจะค่อยๆ สงบ เมื่อเราทำบ่อยๆ คนที่เจริญสติบ่อยๆจะรับรู้ถึงอารมณ์ของผู้อื่นได้เร็วกว่า
คนแต่ละคนจะมีกระแสของความสุขความทุกข์ไม่เท่ากัน การเจริญสติ คือการที่ทำอะไรช้าๆ จับความเคลื่อนไหวของร่างกาย เป็นการปลุกสติให้ตื่นตัวขึ้นมา เพื่อเราจะได้รับรู้ภาวะร่างกายรวมทั้งอารมณ์ความรู้สึกของเรา หรือบางครั้งรู้ถึงจิตใจของคนอื่นได้ด้วย
เรียบเรียงโดย วินนา รักการ
ขอบคุณภาพจาก freepik
